ХАЛЫҚ БІРЛІГІ ЖӘНЕ ЖҮЙЕЛІ РЕФОРМАЛАР - ЕЛ ӨРКЕНДЕУІНІҢ БЕРІК НЕГІЗІ№
Қымбатты отандастар!
Құрметті Парламент депутаттары мен Үкімет мүшелері!
Биыл егемен ел болғанымызға 30 жыл толып отыр. Тәуелсіздік – біздің ең қастерлі құндылығымыз.
Қазақстан Тұңғыш Президентіміз – Елбасының дара саясатының арқасында табысты ел ретінде бүкіл әлемге танымал болды.
Ең басты жетістігіміз – біртұтас ел болып, жаңа мемлекет құрдық. Іргемізді бекітіп, еңсемізді тіктедік. Халықаралық қауымдастықтың белді мүшесіне айналдық. Тұрақты қоғам қалыптастырып, орнықты даму жолына түстік.
Мемлекеттілігімізді нығайту үшін бір ел болып еңбек етіп жатырмыз.
Егемендік дегеніміз – жалаң ұран мен жалынды сөз емес.
Біз үшін ең маңыздысы – әр азаматтың Тәуелсіздік игілігін сезіне алуы. Оның басты көрінісі – елдегі бейбіт өмір, қоғамдағы тұрақтылық пен тыныштық. Сондай-ақ, халықтың тұрмыс сапасының жақсаруы және жастардың болашаққа нық сеніммен қарауы.
Барлық бастамамыз осыған бағытталуда.
Біз тұғыры мығым ел болу жолында кедергілерді еңсеріп, қиындықтарды жеңіп келеміз. Мұның бәріне берекелі бірлік пен еселі еңбек арқылы жеттік.
Еліміз Тәуелсіздік жылнамасының төртінші онжылдығына қадам басқалы тұр. Бұл кезеңнің оңай болмайтыны қазірдің өзінде айқын байқалуда. Сондықтан, кез-келген сын-қатерге дайын болуға тиіспіз. Тынымсыз ізденіп, ұдайы алға ұмтылуымыз қажет.
Менің Қазақстан халқына биылғы Жолдауым мынадай мәселелерге арналады.
І. ПАНДЕМИЯДАН КЕЙІНГІ КЕЗЕҢДЕГІ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУ
Орталық Азиядағы экономикасы ең ауқымды ел саналатын Қазақстан қазір пандемияның зардабын тартуда. Дегенмен, қиындықтарға қарамастан, бағдарымызды берік ұстанып келеміз.
Біз орта мерзімді экономикалық саясатымызды айқындап, мемлекеттік бастамаларды реттеу үшін 2025 жылға дейінгі дамудың Ұлттық жоспарын және Мемлекеттік жоспарлаудың жаңа жүйесін қабылдадық. Ұлттық жобалар бекітілетін болады.
Стратегиялық мақсатымыз – Орталық Азиядағы көшбасшылық рөлімізді күшейту және әлемдік экономикадағы орнымызды нығайту.
Экономикамызға тікелей инвестиция тарту ісін жалғастырудың жаңа тәсілі ретінде Стратегиялық инвестициялық келісім ұғымы енгізілді. Квазимемлекеттік секторды оңтайландыру үшін нақты шараларды қолға алдық. «Бәйтерек» және «ҚазАгро» холдингтерін біріктірдік. Еншілес компаниялар екі есе азайды, олардың штат санын бір жарым есе қысқарттық. Жаңа, қуатты даму институтын құрдық.
Пандемия кезінде мемлекет азаматтарға және кәсіпкерлерге ауқымды әрі жедел қолдау көрсетті.
«Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы өзінің тиімділігін дәлелдеді. Оны жүзеге асыру барысында 3,5 мыңнан астам жоба іске қосылды. Сондай-ақ, 70 мың жұмыс орны ашылды. Өндірілген өнім мен көрсетілген қызметтің жалпы құны 3,5 триллион теңге болды.
Зейнетақы жинақтарын мерзімінен бұрын пайдалану туралы бастама экономикаға айтарлықтай әсер етті. Ең бастысы, оның әлеуметтік ықпалы айрықша болды. Осы шараның арқасында миллионнан астам азаматымыз тұрғын-үй жағдайын жақсартты. Кейбірі ипотекалық қарызын азайтты.
Жалпы экономикалық дамуымызда оң үрдіс бар екені сөзсіз. Алайда, бүгінгі ахуалдың әлі де күрделі екенін ашық айтуымыз керек. Сондықтан, мен «Қарапайым заттар экономикасы» және «Бизнестің жол картасы» бағдарламаларының мерзімін 2022 жылға ұластыру туралы шешім қабылдадым. Бұл мақсатқа бөлінетін қаржының жалпы көлемі кемінде бір триллион теңге болады.
Қазақстан мемлекеттік қарызы аздығының және едәуір қоры болғанының арқасында індет салдарын біршама тиімді еңсеруде. Бұл – біздің елеулі бәсекелік артықшылығымыз. Одан айырылып қалмауымыз керек.
Алайда, соңғы кезде бюджеттің шығыс бөлігіндегі міндеттемелерді орындау үшін бюджет тапшылығы ұлғайып, Ұлттық қордан алынатын трансферттер көбеюде. Үнемі осылай «ауырдың үстімен, жеңілдің астымен» жүре алмаймыз. Біздегі қаржылық орнықтылықтың қоры соншалықты шексіз емес.
Бюджеттің кірісін арттыру үшін шаралар қабылдау қажет екені сөзсіз. Бірінші кезекте, мемлекеттік шығыстардың ауқымын және оның тиімді жұмсалуын бақылауда ұстау керек.
Ұлттық қордың активтерін қалпына келтіру үшін бюджет ережесін енгізуді тездеткен жөн. Бұған қажетті заңнамалық өзгерістер осы жылдың соңына дейін қабылдануға тиіс.
Үкімет пен Ұлттық банктен жыл соңына дейін Мемлекет қаржысын басқару тұжырымдамасын әзірлеуді сұраймын.
2020 жылдың қорытындысы бойынша, индустрияландыру жүзеге асырылып жатқан 10 жыл ішінде тұңғыш рет өңдеу өнеркәсібінің экономиканы дамытуға қосқан үлесі тау-кен өндірісі саласынан асып түсті.
Орта мерзімдегі мақсатымыз – 2025 жылға қарай өңдеу өнеркәсібінің экспортын 1,5 есеге көбейтіп, 24 миллиард долларға жеткізу. Ал, еңбек өнімділігін 30 пайызға арттыру.
Әзірленіп жатқан «Өнеркәсіп саясаты туралы» заң өңдеу өнеркәсібінің алдында тұрған сауалдарға жауап беруге тиіс.
Соның бірі – шикізатқа қол жеткізудің қиындығы. Отандық өнеркәсіп үшін шикізат тауарларының бағасы қолжетімді, ал көлемі жеткілікті болуы керек деген қарапайым ережені енгізуіміз қажет.
Үкімет жыл соңына дейін осы маңызды міндетті шешудің оңтайлы жолын табуға тиіс.
Бұл ретте, еліміздің ресурстық әлеуеті толық ашылмағанын, геологиялық тұрғыдан зерделену деңгейі төмен екенін қаперден шығармаған жөн.
Бұл орган жер қойнауын кімге және қалай беруді шешетін монополистке айналмауға тиіс. Оның міндеті – инвесторларға кешенді қызмет көрсетіп, қолдау білдіру.
Жер қойнауын пайдалану саласына, әсіресе геологиялық барлау және жер қойнауын кешенді зерттеу ісіне тың серпін қажет.
Ұлт жоспары аясында басталған реформаларды соңына дейін жеткізген жөн. Атап айтқанда, геологиялық ақпараттың ашық цифрлық мәліметтер базасын құрып, оны инвесторлар үшін қолжетімді ету керек.
Жер қойнауы – ұлттың байлығы. Оны пайдалануға беруді оңаша кабинеттерде «бармақ басты, көз қыстымен» шешу заңсыз деп танылуға тиіс. Тиісті органдар бұл мәселе бойынша бақылау жасауды қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік кәсіпорындар әлі де болса көптеген салада басымдыққа ие, жеңілдіктерді жеке дара пайдаланады.
Біз бұл проблемаларды шеше бастадық.
Мәселен, Мемлекеттік басқару тұжырымдамасында квазимемлекеттік секторды қысқарту және оның тиімділігін арттыру, жұмысының ашықтығы мен есептілігін қамтамасыз ету жөніндегі шаралар қарастырылған.
Реформалар жөніндегі жоғары кеңес жекешелендірудің жаңа жоспарын мақұлдады. Енді оны қатаң бақылау қажет.
Бұдан басқа да мәселелер бар. Атап айтқанда, жекелеген ұлттық компаниялар мен мемлекеттік кәсіпорындар шығынға батып жатыр. Сөйте тұра неге олардың бірінші басшылары жауапкершілік арқаламайды?
Үкімет бұл мәселені шешуі керек.
Сонымен бірге, біз инфляцияның бақылаусыз өсу проблемасымен бетпе-бет келдік. Үкімет пен Ұлттық банк бәрін әлемдік үрдіске жауып, инфляцияның алдында қауқарсыздық танытып отыр.
Мұндай сылтау ұлттық экономиканың әлсіздігін көрсетеді. Онда «біздің кәсіби экономистеріміздің рөлі қандай?» деген сауал туындайды.
Үкімет пен Ұлттық банктің басты міндеті – инфляцияны 4-6 пайыз деңгейіне қайтару.
Жалпы сомасы 6,3 триллион теңге жұмсалған дағдарысқа қарсы шаралар жүзеге асырылғаннан кейін экономикамызда артық ақша пайда болды. Алайда, бүгінгі таңда бөлінген қаржы әлі бармай жатқан салалар бар. Екінші деңгейдегі банктер шағын жобаларға, әсіресе ауылға арнап ақша салмайды.
Сондықтан, микроқаржы ұйымдарының әлеуетін іске қосу керек. Олар жергілікті жерде жұмыс істейді. Өзінің тұтынушыларын, олардың бизнесі мен мүмкіндіктерін жақсы біледі.
Ұлттық банк пен Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі бұл мәселе бойынша шешімдер топтамасын әзірлеуі қажет.
Стресті активтер деңгейін төмендету жұмысы да айрықша маңызға ие.
Біз мемлекет банкирлерге көмектеспеуге тиіс деген шешім қабылдадық.
Сонымен бірге, шектеу қойылып, бұғатталған активтерді экономикалық айналымға қайтару керек. Алайда, мұны тек қана нарықтық негізде жүзеге асырған жөн.
Бұған заңнамалық негіз болуы қажет.
Үкімет Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігімен бірлесіп, жылдың соңына дейін тиісті заң жобасын Парламентке енгізсін.
Енді инфляцияның монетарлық емес тұстарына тоқталайық. Оның ең бастысы – азық-түлік бағасы.
Қазақстанның ауыл шаруашылығының әлеуеті орасан зор екені көп айтылады. Бірақ, агроөнеркәсіп кешені саласында қордаланған проблемалар да аз емес.
Ең алдымен, бұл – азық-түлік тауарларының бағасын белгілеудің және оны бөліп-таратудың тиімсіз жүргізілуі.
Мен бұған дейін көтерме-тарату орталықтарының желісін құрудың маңыздылығы туралы айтқан болатынмын. Бұл міндет орындалып жатыр.
Осы орталықтардың шағын ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге, соның ішінде, жеке қосалқы шаруашылықтарға да қолжетімді болуын қамтамасыз ету маңызды. Бұл нарықтың монополиялануына жол беруге болмайды.
Сонымен бірге, өнім өндірушіден тұтынушыға дейінгі аралықтағы бағаның бәріне бірыңғай бақылау жасау қажет. Қазір осы жұмысқа бірнеше мекеме жауапты. Әр жолы баға шарықтағанда олар байыппен сараптама жасап, тиімді шаралар қабылдаудың орнына бір-біріне сілтей бастайды.
Бұл жұмысты ретке келтіретін кез келді. Жауапкершіліктің ара-жігін ажырату керек. Бір мекемені басты орган ретінде айқындап, өзгелерінің өзара іс-қимылын нақты белгілеу қажет.
Үкімет осы мәселе бойынша бір айдың ішінде шешім қабылдауға тиіс.
Екіншіден, ауа-райының қолайсыздығы мал шаруашылығында түйткілді мәселелер бар екенін көрсетті.
Біз жедел шара қабылдап, жем-шөп тапшылығына байланысты ахуалды реттедік.
Дегенмен, бұл салада әлі де жүйелі жұмыс атқару керек.
Жем-шөп дайындауға қажетті жер көлемін кеңейткен жөн.
Сондай-ақ, егіс алқабына әр жылы әртүрлі дақыл егу талабын сақтау үшін тиісті бақылауды күшейткен абзал.
Ғарыштық мониторинг және қашықтан зондтау мүмкіндігін кеңінен қолдану керек.
Жайылымдық жерді тиімді пайдалану да өте маңызды.
Қазір мал жаятын жерге шаруалардың қолы жетпей жүр.
Өйткені, мұндай алқаптарды кейбір белгілі адамдар иеленіп алған. Тіпті, оны адам аяғы баспайтындай етіп қоршап тастаған.
Әкімдер түрлі себептерді сылтауратып, ықпалды адамдардың ығына жығылып, бұл мәселені шеше алмай отыр.
Үкімет құзырлы органдармен бірлесіп, осы ахуалды өзгертетін батыл шаралар қабылдауға тиіс.
Жеке қосалқы шаруашылықтардың малын жайылымдық жермен қамтамасыз ету мәселесіне айрықша назар аудару қажет.
Олардың құқықтық мәртебесі және көрсетілетін қолдау тәсілдері «Жеке қосалқы шаруашылықтар туралы» бөлек заңда көрініс табуы керек.
Үкімет бұл заң жобасын өте қысқа мерзімде әзірлеуге тиіс.
Ветеринария саласын да жетілдіру қажет.
Бұл салада орталық пен өңірлер арасындағы міндеттер мен құзыреттер нақты бөлінуі керек.
Мал басының амандығы және өнімділігі жергілікті ветеринарлардың тиімді жұмысына байланысты.
Бұл, түптеп келгенде, ауылдағы ағайынның әл-ауқатына тікелей әсер етеді.
Сондықтан, осы салада жүйелі жұмыс атқарылуға тиіс.
Атап айтқанда, үдерістерді цифрландыру, мәлімет жинау және оны автоматтандыру, маман даярлау және олардың жалақысын көбейту шаралары.
Үкімет жыл соңына дейін ветеринария жүйесін реформалау жөнінде нақты шаралар қабылдауы керек.
Үшіншіден, біздің аграрлық саясатымызда сабақтастық болмай отыр. Министр ауысса, саланың саясаты да өзгереді.
Мұндай жағдайда шаруаларға алдағы жұмысты жоспарлау қиынға түседі.
Бірыңғай негізгі бағыт болуы қажет.
Соған сәйкес субсидиялау тәсілдерін қайта қарап, тұрақтандыру керек.
Келесі мәселе.
Соңғы бес жылдың өзінде субсидиялауға екі триллион теңгеден астам қаржы бөлінді.
Өкінішке қарай, агроөнеркәсіп кешеніне қатысты қозғалған қылмыстық істердің жартысынан астамы субсидияны талан-таражға салуға байланысты болып отыр.
Бұған жол беруге болмайды.
Нормативтік негізін нығайтып, тиімді жоспарлау және мониторинг жүргізу жүйесін енгізу қажет.
Субсидияны рәсімдеу тәртібі түсінікті әрі толығымен ашық болуға тиіс.
Шағын және орта шаруашылықтар үшін субсидия толығымен қолжетімді болуы керек.
Ауыл шаруашылығын технологиялық тұрғыдан қайта жабдықтауды қолдау тәсілдерін мұқият қарауымыз қажет.
Агроөнеркәсіп кешені қолданатын технологияның шамамен 90 пайызы әбден ескірді. Оны жаңарту керек.
Ауыл шаруашылығын субсидиялау саясатын өнеркәсіп саласындағы мемлекеттік саясатпен ұштастырған жөн.
Үкімет пен «Бәйтерек» холдингі осы мәселе бойынша ұсыныстар әзірлеуі қажет.
Жалпы, ауыл шаруашылығы саласының басты міндеті – елімізді негізгі азық-түлік өнімімен толық қамтамасыз ету.
Мен биыл ауыл шаруашылығы жерлерін шетелдіктерге және олардың қатысы бар компанияларға сатуға және жалға беруге біржола тыйым салған заңға қол қойдым.
Жер кодексіне қазақстандық инвесторларды ауыл-аймақтарды дамыту үшін қаржы салуға ынталандыратын түзетулер енгізілді.
Бұл өзгерістер ауыл шаруашылығы жерлерін толық экономикалық айналымға түсіруге мүмкіндік береді.
Шын мәнінде, осы шешімдердің барлығы агроөнеркәсіп секторына оң ықпал етеді.
Соның арқасында ауыл шаруашылығы ұлттық экономиканың негізгі қозғаушы күшіне айналады деп сенемін.
Келесі мәселе. Қазіргі заманда бәсекеге қабілеттіліктің басты факторының бірі – барынша цифрландыру.
Қазақстан үшін заманауи цифрлық технологиялар трансферті, Индустрия 4.0 элементтерін енгізу айрықша маңызды. Біз шетелдегі стратегиялық серіктестерімізбен белсенді жұмыс істеуге тиіспіз.
Цифрлық саладағы қызметтер мен тауарлардың экспорты 2025 жылға қарай кемінде 500 миллион долларға жетуге тиіс.
Осы және басқа да міндеттер мемлекеттік секторды толығымен «цифрлық қайта жүктеуді» талап етеді. Мұндағы бұрыннан келе жатқан басты түйткіл – мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің өзара тиімді кіріктірілмеуі. Бұл мәселе түбегейлі әрі тезірек шешімін табуы керек.
Біріншіден, «Электронды үкіметтің» мүлде жаңа құрылымын жасау керек. Мемлекеттік сектордың барлық ІТ-бастамасы тек қана қазақстандық мемтехтың жаңа платформасына негізделеді.
Бұл платформа қайталауларды, тиімсіз шығыстарды және бюрократияны жояды. Мемлекеттік қызметтер азаматтарға смартфоннан 100 пайыз қолжетімді болады.
Екіншіден, біз мемлекеттік органдардың бизнес-үдерісін түгел қайта қарап, цифрлық форматқа көшіретін Цифрлық трансформация орталығын ашамыз.
Үшіншіден, ұлттық компаниялар ІТ-қауымдастықпен өзара қарым-қатынас жасайтын платформа құруымыз қажет. Квазимемлекеттік сектордың цифрлық қажеттілігі мен сұранысы барынша отандық компаниялардың күшімен қамтамасыз етілуге тиіс.
Төртіншіден, мәлімет беру желісін халықаралық дәліздермен ұштастыра отырып, оны біртіндеп кеңейту және жаңарту қажет. Көрші елдерге де қызмет көрсете алатын мәлімет өңдеудің заманауи орталықтарын құру керек.
Қазақстан Еуразия өңірінің басым бөлігі үшін орталық цифрлық хабқа айналуға тиіс.
Осы міндетті орындау үшін кадрлық әлеуетімізді күшейтуіміз керек. Премьер-Министр маған өз ұсыныстарын берсін.
Келесі мәселе. Ауғанстандағы ахуал және жаһандық шиеленістің күшеюі бізге қорғаныс өнеркәсібі кешенін және Әскери доктринамызды толығымен қайта қарауға міндеттейді.
Қорғаныс қабілетімізді нығайтып, қауіп-қатерлерге жедел үн қату мемлекеттік маңызы бар басымдыққа айналуға тиіс.
Біз сыртқы қатерге және оқиғаның қалай өрбуіне де дайын болуымыз керек.
Сырттан төнетін қауіпті модельдеу айрықша өзектілікке ие болуда.
Стрес-тест өткізіп, сценарийлер дайындаған жөн. Соның негізінде мемлекеттік аппараттың іс-қимыл жоспары әзірленіп, түзетіліп отыратын болады.
II. ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ
Халқымыз «Бірінші байлық – денсаулық» деп бекер айтпаған.
Коронавирус денсаулық сақтау саласы үшін үлкен сынақ болды.
Әлемді жайлаған індеттің беті әлі қайтар емес.
Күн сайын мыңдаған азаматымыз дертке шалдығып, талай адам өмірден өтуде.
Біз уақыт ұттырмай індетпен күресу шараларын дереу қолға алдық.
Қазақстан – коронавирусқа қарсы вакцина жасап шығарған әлемдегі санаулы мемлекеттің бірі.
Біздің вакцинамыздың тиімді әрі қауіпсіз екеніне еш күмән жоқ.
Қазір QazVac-қа өзге мемлекеттер де сұраныс білдіруде.
Елімізде вакцина қоры жеткілікті, азаматтарымыздың таңдау мүмкіндігі бар. Көптеген мемлекеттердің бұған қолы жетпей отыр.
Елімізде жаппай екпе салу жүріп жатқанымен, қоғамда оған қарсы адамдар әлі де көп.
Олар өздері бас тартып қана қоймай, халықты кері үгіттеуде.
Соның кесірінен қаншама жұртты адастыруда.
Мұндай адамдар өзінің ғана емес, өзгенің өмірі үшін де жауап беретінін түсінуге тиіс.
Сондықтан, екпе алуға қарсы үгіттеп жүргендердің жетегінде кетпеген жөн.
Адамзат көптеген індетті бастан өткерген.
Вакцина пайда болғаннан кейін ғана қауіпті дерттерге тосқауыл қойылғанын ұмытпауымыз керек.
Алдағы уақытта әлемде коронавирустың жаңа штамдары шығуы мүмкін. Сарапшылар басқа да індеттер пайда болатынын айтуда.
Біз оның қашан болатынын күтіп, қарап отыра алмаймыз.
Осындай жағдайда өмір сүріп, әрі қарай дамуға бейімделуіміз керек.
Қазір «бустерлік вакцинаны» сатып алу өте маңызды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымында тіркелген вакциналарды тезірек сатып алу қажет.
Сонымен бірге, бүкіл денсаулық сақтау саласын тұрақты екпе алу жүйесіне дайындаған жөн.
Еліміздің биологиялық қауіпсіздігін болжаумен айналысатын Ұлттық жүйе құрылуға тиіс.
Бұл шара тиісті заң жобасында қарастырылған.
Парламенттен осы заң жобасын қазіргі сессияның соңына дейін қабылдауды сұраймын.
Медициналық сараптама жасайтын көптеген зертханамыз халықаралық стандартқа сай емес.
«Дені сау ұлт» жобасы бойынша кемінде 12 зертхананы жоғары технологиялық құралдармен жабдықтау қажет.
Соның арқасында зертханаларымыз 90 пайызға дейін халықаралық талапқа сай жұмыс істейтін болады.
Коронавирусқа қатысы жоқ ауруларға байланысты ахуалды нашарлатып алмауымыз керек.
Пандемия кезінде жоспарлы скринингтер мен ота жасау кейінге қалып жатыр.
Бұрыннан бар стандартты екпелер көптеген балаларға салынбай қалуда. Әрине, бұған жол беруге болмайды.
Медицина саласына қомақты қаржы құю керек.
Бұл қаражат инфрақұрылымға, маман даярлауға және халықты дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге жұмсалуға тиіс.
Фармацевтика өнеркәсібіне ерекше көңіл бөлу қажет.
Вируспен күрес кезінде дәл осы сала еліміздің бәсекеге қабілеті мен қауіпсіздігі үшін маңызды екеніне көзіміз жетті.
Сондықтан, медицина өнімдерін Зертханалық және техникалық сынақтан өткізетін орталық құруымыз керек.
Жаһандық фармацевтикалық корпорациялармен ынтымақтастықты жандандырған жөн.
Инвесторларды тартып, озық технологияны және осы саладағы жаңа зерттеу жұмыстарын игеруді қолға алу керек.
Отандық тауар өндірушілермен жасалатын оффтейк келісім шарттарының көлемін арттырып, өнім түрін көбейту қажет.
Біздегі дәрі-дәрмек пен медициналық құрал-жабдықтың 17 пайызы ғана – отандық өнім. 2025 жылы оны 50 пайызға жеткізу қажет.
Денсаулық кепілі – дене шынықтыру.
Жұрттың және балалардың спортпен шұғылдануына жағдай жасалуы қажет екенін тағы да қайталап айтамын.
Облыс әкімдері спорт инфрақұрылымын біртіндеп салуды қамтамасыз етуге тиіс.
Жалпы, Токио олимпиадасының қорытындысына байланысты спорттағы ахуалды бөлек кеңесте қарау қажеттігі туындап отыр.
III. КАЧЕСТВЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
С января текущего года заработная плата педагогических работников увеличилась на 25%. В течение следующих трех лет мы дополнительно направим на эти цели 1,2 трлн тенге. Принятые меры дают свои плоды – резко вырос средний балл поступающих на педагогические специальности.
Политику поддержки учителей мы будем продолжать. Вместе с тем в условиях глобальных изменений велика вероятность, что получаемые знания устареют раньше, чем выпускник выйдет на рынок труда. Поэтому перед профильным министерством стоит неотложная задача по адаптации учебных программ к новым реалиям.
Итоги дистанционного обучения в период пандемии свидетельствуют о недостаточной эффективности национальных телекоммуникационных сетей. Это привело к появлению большого количества учащихся, не владеющих базовыми, элементарными знаниями. Возникла еще одна проблема, можно сказать, беда – дети бросают учебу, потому что не видят в ней необходимости.
Правительству поручается самым серьезным образом заняться решением этого вопроса, в частности повышением качества информационных систем для удаленных форматов обучения. Наше образование должно быть доступным и инклюзивным.
Но есть и позитивные новости. В этом году сразу несколько казахстанских школьников стали победителями и призерами международных предметных олимпиад.
Таких талантливых детей нужно всесторонне поддерживать. Мы будем предоставлять им гранты для поступления в вузы на внеконкурсной основе, выплачивать единовременные денежные премии. Педагогов, воспитавших ребят, также следует поощрять морально и материально.
Принципиально важно поддерживать детей из социально уязвимых семей в рамках всеобуча. Меры материальной поддержки следует дополнить образовательным проектом «Цифровой учитель».
Системе образования нужны мотивированные и квалифицированные педагоги. Считаю, что переобучение учителей требуется проводить раз в три года, а не в пять лет, как сейчас. Ведь именно они должны быть носителями новых знаний, настоящими просветителями. При этом нельзя допускать случаев, когда педагоги проходят курсы за свой счет.
Острой проблемой системы среднего образования остается нехватка мест в школах – дефицит составляет 225 тысяч. Если не предпринять срочных мер, то к 2025 году он может достичь 1 млн мест. Ранее я давал поручение о строительстве до конца 2025 года не менее 800 школ. Сегодня ставлю задачу довести эту цифру до 1000 школ.
Помимо строительства за счет бюджета, к решению этой острейшей проблемы требуется привлечь частный сектор.
Следует начать поэтапный переход на подушевое финансирование и полнокомплектных сельских школ.
Особую значимость приобретает ранняя профориентация детей. Подрастающее поколение должно осознанно относиться к выбору будущей профессии. Правительству совместно с Национальной палатой «Атамекен» необходимо заняться решением этой важной задачи.
Мы продолжим реализацию проекта «Бесплатное техническое и профессиональное образование».
На сегодня неохваченными остаются 237 тысяч человек из числа молодежи NEET. Ежегодно 50 тысяч абитуриентов поступают на платной основе, 85% из них относятся к категории малообеспеченных. Такое положение нужно исправить. Следует обеспечить стопроцентный охват бесплатным ТиПО по востребованным специальностям.
Еще одной возможностью получения профессии должна стать армия. Нужно проработать вопрос освоения солдатами срочной службы рабочих специальностей, нужных в реальном секторе экономики.
Задача профильного министерства – обеспечить повышение качества высшего образования. Вузы обязаны нести ответственность за должную подготовку кадров.
Важнейший приоритет – развитие науки. Для решения накопившихся проблем в этой сфере нужно до конца года внести изменения в законодательство.
Прежде всего нужно обеспечить стабильную и достойную заработную плату ведущим ученым, включив ее в базовое финансирование науки. На заседании Национального совета общественного доверия я поручал внедрить прямое финансирование научно-исследовательских институтов, занимающихся фундаментальной наукой. Профильному министерству следует разработать четкие и прозрачные правила отбора и финансирования таких научных организаций.
Далее. Серьезным барьером для развития фундаментальной науки является ограниченность грантов тремя годами. В таком коротком горизонте планирования сложно добиться каких-либо значимых результатов. Следует рассмотреть вопрос увеличения сроков грантового финансирования науки до пяти лет.
Не сходит с повестки проблема объективности решений Национальных научных советов. Считаю, что назрела необходимость ввести институт апелляции.
В целом перед казахстанским образованием и наукой стоит масштабная, неотложная задача – не просто поспевать за новыми веяниями, а быть на шаг впереди, генерировать тренды.
IV. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ РЕГИОНАЛЬНОЙ ПОЛИТИКИ
Главный принцип «слышащего государства» – госаппарат должен работать в интересах граждан. Это в первую очередь касается местных властей.
Именно акиматы призваны взаимодействовать с гражданами и оперативно решать их проблемы. Однако зачастую этого не происходит. Высшему руководству то и дело приходится корректировать принимаемые в регионах решения или вовсе принимать решения за них.
Акимы разных уровней не всегда способны на сильные самостоятельные шаги, работают с оглядкой на Центр. Во многом это связано с тем, что нынешний уровень подотчетности акимов перед гражданами недостаточен. Оценка их деятельности практически не зависит от мнения самих жителей регионов. Поэтому требуется оптимизировать механизм оценки работы акимов всех уровней.
Важным моментом должны стать независимые социологические опросы. Они дают объективную картину реального отношения населения к качеству работы органов власти. Через опросы голоса граждан слышны напрямую, а не посредством формальных отчетов. Администрация Президента должна подготовить пакет предложений по данному вопросу.
В региональной политике первостепенное внимание нужно сфокусировать на снижении дисбалансов в социально-экономическом развитии. Следует правильно сочетать специфические для каждого региона задачи с общенациональными приоритетами.
В рамках Национального плана развития были определены 25 конкретных задач по повышению качества жизни граждан. Это и есть главные направления нашей работы. Поэтому Правительству и акимам предстоит обновить Планы развития регионов в соответствии с утвержденными общенациональными задачами.
Конечно, одним из главных инструментов снижения дисбалансов является приоритизация бюджетных расходов. Выделение средств из республиканского бюджета не должно зависеть от «пробивной силы» акимов, каких-то личных предпочтений и прочих субъективных факторов.
Для «перезагрузки» процессов бюджетирования требуется более широко применять механизм подушевого финансирования, необходимо внедрить объективную методику распределения бюджетных лимитов.
Предстоит упростить бюджетные процессы, кардинально снизить бюрократию в этом вопросе, расширить применение цифровых инструментов планирования и исполнения бюджета. Необходимо внедрить блочный бюджет с повышением ответственности администраторов бюджетных программ. Правительству нужно разработать пакет поправок в бюджетное законодательство и подзаконные акты.
Крайне острой проблемой является систематическое завышение сметной стоимости проектов. Это касается как небольших объектов, например, детских садов и школ, так и крупных инфраструктурных проектов. Следует в кратчайшие сроки кардинально пересмотреть действующую нормативную базу и практику. Правительству, Счетному комитету поручается внести предложения до 1 декабря.
Следующий вопрос – повышение финансовой самостоятельности регионов.
С 2020 года корпоративный подоходный налог от МСБ передан в местные бюджеты. За этот период, несмотря на снижение экономической активности, поступления в местные бюджеты стали на 25% больше плана. Это говорит о возросшей заинтересованности акимов в развитии местного бизнеса, увеличении инвестиций и налоговой базы.
Движение в этом направлении нужно продолжать. Прошу Правительство подготовить пакет соответствующих предложений до конца года.
Казахстан находится в русле устойчивой тенденции на урбанизацию. Города-миллионники должны стать опорой глобальной конкурентоспособности Казахстана, а областные центры – точками роста регионов. Поэтому потребуется разработка Закона о развитии агломераций и новые стандарты комплексной застройки городов.
Принципиально важным является соблюдение принципа «люди к инфраструктуре». Фокус должен быть на развитии перспективных сел. Основная цель – обеспечить их соответствие Системе региональных стандартов. Данные подходы должны быть закреплены в Плане территориального развития.
На 27 моногородов сейчас приходится около 40% промышленного производства. В них проживает 1,4 млн наших сограждан. Нужны выверенные решения относительно дальнейшего функционирования моногородов. В ближайшее время мы обсудим данный вопрос на отдельном совещании.
Важным приоритетом является развитие местного самоуправления. В городах центрального подчинения и областных центрах успешно внедрен «бюджет народного участия». Реализованы десятки проектов по благоустройству в соответствии с реальными потребностями граждан. Это успешный опыт. Теперь необходимо увеличить долю «народного участия» в бюджете на благоустройство и жилищно-коммунальное хозяйство в 10 раз.
Для усиления «внутренней связанности» страны предстоит завершить все начатые проекты по транспортной инфраструктуре. В рамках государственной программы «Нұрлы жол» формируется единая транспортная сеть, соединяющая центр с регионами. Реализованы стратегически важные инфраструктурные и социальные проекты. Задача акимов и Правительства – запустить аналогичные программы инфраструктурного развития для каждого региона.
На местах имеются давно назревшие вопросы модернизации инфраструктуры.
Правительству совместно с Фондом «Самрук-Казына» следует приступить к реализации следующих масштабных проектов. Это строительство на площадке Алматинской ТЭЦ-2 парогазовой установки, модернизация ТЭЦ-3 и расширение ТЭЦ-1. Введение в строй 1000 МВт новых генерирующих мощностей в южном регионе. Реконструкция кабельных сетей в Алматы и Алматинской области. Общий объем инвестиций в данные проекты составит более одного триллиона тенге.
Совместно со стратегическими инвесторами в различных регионах страны мы введем в строй около 2400 МВт мощностей возобновляемой энергетики.
Большое внимание следует уделить экологическим проблемам в стране, особенно качеству воздуха.
В среднесрочной перспективе 10 наиболее загрязненных городов нужно газифицировать и перевести на альтернативные источники энергии.
Для улучшения ситуации с газоснабжением западных регионов уже в этом году начнется реализация трех проектов на общую сумму 700 млрд тенге. Это возведение газоперерабатывающего завода на Кашагане, строительство лупинга магистрального газопровода «Макат-Северный Кавказ», модернизация магистрального газопровода «Бейнеу-Жанаозен».
Следующий важный вопрос. В ближайшие десять лет Организация Объединенных Наций прогнозирует глобальный дефицит водных ресурсов. К 2030 году нехватка воды в мире может достигнуть 40%. Поэтому нам необходимо повысить водосбережение с помощью новейших технологий и цифровизации. Это стратегическая задача – другого пути предотвращения водного дефицита нет. Правительству нужно подготовить конкретные решения, которые позволят стимулировать внедрение водосберегающих технологий, эффективно регулировать водопотребление.
Для сохранения экосистем водных объектов и бережного использования ресурсов мы приступим к реконструкции 120 каналов. В Акмолинской, Алматинской, Западно-Казахстанской, Жамбылской, Кызылординской, Туркестанской областях будут построены 9 новых водохранилищ. Все необходимые ресурсы для реализации этого масштабного проекта у нас есть.
Для обеспечения питьевой водой районов Атырауской и Мангистауской областей будет модернизирован магистральный водовод «Астрахань-Мангышлак» и построен новый опреснительный завод в поселке Кендерли.
В целом проблема доступа к питьевой воде так и не нашла своего решения, несмотря на то, что десятилетиями на эти цели выделялись колоссальные средства. Поэтому я ставлю задачу в рамках Национального проекта развития регионов в течение пяти лет обеспечить 100% городов и сел чистой питьевой водой. Это приоритетная задача Правительства.
Еще один вопрос, на котором хочу остановиться отдельно. Мир движется в сторону экологизации промышленности и экономики. Сегодня это уже не просто слова, а конкретные решения в виде налогов, пошлин, мер технического регулирования. Мы не можем оставаться в стороне – все это затрагивает нас напрямую через экспорт, инвестиции и трансферт технологий. Это, без всякого преувеличения, вопрос устойчивого развития Казахстана.
Поэтому мной поставлена задача достичь углеродной нейтральности к 2060 году. Работать в данном направлении нужно очень прагматично. Население и экономика нашей огромной страны растут, а для качественного роста нужна энергия.
С постепенным закатом угольной эпохи, помимо возобновляемых, нам придется задуматься и об источниках надежной базовой генерации энергии. Уже к 2030 году в Казахстане наступит дефицит электроэнергии.
Мировой опыт подсказывает наиболее оптимальный выход – это мирный атом. Вопрос непростой, поэтому к его решению нужно подойти максимально рационально, без домыслов и эмоций. В течение года Правительство и «Самрук-Казына» должны изучить возможность развития в Казахстане безопасной и экологичной атомной энергетики.
Данный вопрос необходимо рассмотреть и с точки зрения развития инженерного дела, формирования нового поколения квалифицированных инженеров-атомщиков.
Перспективным направлением является также производство «зеленого» водорода, водородная энергетика в целом. Правительству поручается подготовить предложения и по данному вопросу.
V. ФОРМИРОВАНИЕ ЭФФЕКТИВНОЙ ЭКОСИСТЕМЫ НА РЫНКЕ ТРУДА
Пандемия привела к значительной трансформации рынка труда. Прежде всего это стремительное развитие удаленного формата работы.
Новая тенденция набирает обороты на фоне появления множества новых профессий, автоматизации и цифровизации большинства процессов. В таких реалиях личную конкурентоспособность можно обеспечить только неоднократной переквалификацией, освоением новых профессий. Поэтому необходим закон «О профессиональных квалификациях». Он должен регулировать вопросы признания квалификаций, стимулировать работников совершенствовать компетенции.
Тотальная цифровизация привела к новым формам занятости на основе интернет-платформ. Яркие примеры этого – водители такси, курьеры и другие. Эта сфера нуждается в содействии государства с точки зрения социального и медицинского страхования, пенсионного обеспечения, налогообложения.
Большое влияние на наш рынок труда оказывают и миграционные процессы. Казахстан – вторая страна в СНГ по количеству принимаемых трудовых мигрантов. Нужны правильные решения проблем в этой сфере. Правительству предстоит разработать новую Концепцию миграционной политики. В ней также следует отразить механизмы защиты прав наших граждан, работающих за рубежом.
Новые подходы требуются и к вопросам внутренней трудовой мобильности. Правительству предстоит переформатировать действующий механизм выделения пособий гражданам, переселяющимся с юга на север страны. В частности, пособия можно предоставлять не только через акиматы, но и путем возмещения расходов работодателей, которые самостоятельно нанимают работников из южных регионов.
Следует активно помогать переселенцам, которые хотят заниматься самостоятельным бизнесом. Также нужно рассмотреть возможность предоставления им земельных участков не только под строительство домов, но и для сельхоздеятельности, обеспечить более широкий доступ к мерам государственной поддержки.
Хочу отдельно остановиться еще на одном вопросе. Казахстан – социальное государство. Всесторонняя помощь гражданам, оказавшимися в трудной ситуации, – один из наших приоритетов. Но, к сожалению, в обществе укрепляются патерналистские настроения и социальное иждивенчество.
В стране немало граждан, сознательно эксплуатирующих государственные социальные программы. Такая ситуация формирует неправильные установки в общественном сознании. Как и в любой цивилизованной стране, они должны отвечать перед законом и обществом. При этом те, кому нужна реальная помощь, остаются за периметром мер поддержки. Безусловно, возможности нашей страны большие, но они не безграничны.
Желание получить необоснованные социальные льготы отучает человека зарабатывать своим трудом. Такой неподобающий образ жизни уже начал негативно влиять на систему ценностей молодежи. Поэтому нам нужны коренные изменения в самосознании граждан, обществе, законодательстве. В готовящемся Социальном кодексе всем этим вопросам нужно уделить пристальное внимание.
VI. ПОЛИТИЧЕСКАЯ МОДЕРНИЗАЦИЯ И ЗАЩИТА ПРАВ ЧЕЛОВЕКА
Поэтапная политическая модернизация – одна из главных задач стратегического курса нашего государства.
За последние два года в этой сфере нам удалось осуществить целый ряд серьезных преобразований. Принят новый закон, закрепивший уведомительный принцип проведения митингов; до 5% снижен порог прохождения партий в Мажилис; в избирательные бюллетени добавлена графа «против всех».
Эти и другие шаги нашли активную поддержку в обществе. Они укрепляют наш вектор на устойчивое демократическое развитие, качественно меняют политическую систему, способствуют более широкому вовлечению граждан в управление государством.
Но останавливаться на достигнутом нельзя. Наша цель – дальнейшее повышение эффективности государства, транспарентности и конкурентности политического процесса. Поэтому политические реформы будут продолжены.
Для последовательного укрепления государственности мы будем осуществлять все преобразования постепенно, с учетом нашей специфики. Это единственно верный путь построения сильного, справедливого и прогрессивного государства. Наши граждане всецело разделяют такой подход.
Важнейшим шагом стало введение прямой выборности сельских акимов. Это принципиальный момент политической реформы, предложенной мной в прошлогоднем Послании. Данное решение напрямую затрагивает интересы сельчан, то есть более 40% казахстанцев. Мы на правильном пути. И уже в 2024 году граждане получат возможность в пилотном режиме избирать акимов районов.
Важный фактор дальнейшей модернизации местного самоуправления – развитие гражданской культуры.
Администрации Президента предстоит разработать эффективный механизм поддержки гражданских инициатив в сельской местности. Нужно адаптировать под запросы сельских НПО систему грантового финансирования, внедрить упрощенный режим их получения. Это придаст хороший импульс для социальной активности на селе.
Внедрение нормы о тридцатипроцентной квоте для женщин и молодежи в избирательных списках подтолкнуло партии к более активной работе, омоложению своих рядов, поиску новых лиц. Вместе с тем в итоговых составах народных избранников квота не нашла должного отражения. Поэтому для получения полноценного эффекта нужно законодательно закрепить норму об обязательном учете данной квоты при распределении депутатских мандатов.
Мы строим инклюзивное общество. Пока же в нашей стране люди с особыми потребностями слабо представлены в общественно-политической жизни. Предлагаю расширить перечень квотируемых категорий граждан, помимо женщин и молодежи, установив квоту и для людей с особыми потребностями.
Вы знаете, что сферу защиты прав человека я всегда выделяю отдельным блоком. За два последних года мы заметно продвинулись в этом направлении.
В январе текущего года я подписал Закон о ратификации Второго Факультативного протокола к Международному пакту о гражданских и политических правах, направленного на отмену смертной казни. Теперь нам предстоит гармонизировать нормы Уголовного кодекса с положениями Второго Факультативного протокола. Соответствующий закон, надеюсь, будет принят до конца года.
В начале лета в соответствии с моим Указом Правительством утвержден Комплексный план по защите прав человека. Этот важный документ закладывает долгосрочную институциональную основу дальнейшего совершенствования системы защиты прав человека в Казахстане.
После принятия Комплексного плана началась активная работа по обеспечению гендерного равенства. В этой связи следует обеспечить максимальную поддержку экономических и политических позиций женщин в обществе. За эту работу отвечает Администрация Президента.
Следует также внести изменения в Концепцию семейной и гендерной политики.
Серьезные изменения происходят в правоохранительной системе. С 1 июля 2021 года функционирует административная юстиция. Данный институт по-новому выстраивает взаимоотношения государственного аппарата и граждан. Внедряются современные форматы деятельности судов, сокращаются излишние судебные процедуры. На законодательном уровне обеспечена трактовка всех противоречий и неясностей законодательства в пользу граждан и бизнеса.
С внедрением трехзвенной модели усилилась защита участников уголовного процесса. С начала текущего года предотвращено необоснованное вовлечение в уголовную орбиту более двух тысяч граждан.
Повысилась оперативность прокурорского надзора – 98% безосновательных решений отменены в течение трех суток. Необходимо поэтапно расширять компетенции прокуроров по подготовке обвинительных актов. Это повысит их ответственность и усилит механизмы правовой оценки результатов расследования.
Органы внутренних дел освобождены от ряда непрофильных функций. Повышен статус участковых инспекторов – они наделены дополнительными полномочиями в сфере профилактики правонарушений.
В ряде регионов в пилотном режиме запущена сервисная модель полиции. Следующий этап – ее масштабирование. Успех данной работы во многом зависит от вовлеченности местных органов власти, которые должны понимать суть нововведений и оказывать содействие полиции.
Вместе с тем нельзя упускать из вида практические вопросы борьбы с преступностью. Справедливое возмущение граждан вызывает рост мошенничеств. Генеральной прокуратуре предстоит разработать комплекс мер по противодействию мошенничествам и финансовым пирамидам.
На особом контроле должно быть предотвращение и пресечение сексуальных преступлений против детей, особенно оставшихся без попечения родителей.
Страшную угрозу благополучию будущих поколений представляет распространение наркотиков, в том числе синтетических. Правоохранительным органам поручается поставить мощный заслон на пути распространения этой заразы среди наших граждан, особенно среди молодежи.
Следует продолжать эффективную борьбу с коррупцией. Профильному агентству до конца года нужно внести на утверждение стратегический документ, определяющий программу наших действий на среднесрочный период. При этом особое внимание необходимо уделить искоренению «бытовой коррупции».
Защищая права граждан, нельзя забывать и о правах правозащитников, в том числе адвокатов. Следует обеспечить безопасность их деятельности, пресекать незаконные действия, препятствующие их работе.
Все вышеуказанные меры являются составной частью нашего стратегического курса, направленного на совершенствование политической системы и защиту прав человека.
VII. КОНСОЛИДАЦИЯ КАК ГЛАВНЫЙ ФАКТОР ДАЛЬНЕЙШЕГО ПРОГРЕССА
Казахстан входит в совершенно новую эпоху, несущую фундаментальные изменения во все сферы жизни. В условиях глобальной нестабильности и множества новых вызовов нам нужно укрепить свои ценностные ориентиры, сформировать четкий образ будущего.
Наш главный принцип «единство в многообразии» незыблем. Поэтому гармоничное развитие межэтнических отношений всегда было и будет одним из магистральных направлений государственной политики Казахстана. И это не просто риторика, такой подход поддерживает абсолютное большинство казахстанцев. Для наших граждан согласие, толерантность – это сама жизнь, живая реальность, обусловленная взаимопроникновением культур и языков.
Мы, согласно Конституции, единая нация, и в этом наша безусловная сила. Поддерживая плюрализм мнений, мы в то же время будем жестко пресекать любые формы радикализма, не позволим покушаться на наш государственный суверенитет, территориальную целостность.
Мы должны беречь единство и согласие в обществе как зеницу ока. Необходимо, чтобы все граждане осознавали значимость гармоничных межэтнических и межконфессиональных отношений.
У нас всегда был иммунитет к разобщенности. И мы не допустим дискриминации, унижения чести и достоинства по языковому, национальному или расовому признакам, будем привлекать к ответственности по закону. Такие противоречащие Конституции безответственные шаги идут вразрез с интересами нашей страны.
Развитие казахского языка является одним из ключевых приоритетов государственной политики. Мы достигли в этом серьезных результатов.
Казахский язык по праву становится языком образования и науки, культуры и делопроизводства. В целом он последовательно расширяет сферу своего применения. Это закономерное явление. Поэтому нет оснований говорить об ущемленном положении казахского языка.
В соответствии с нашей Конституцией государственным языком является казахский. Русский язык обладает статусом официального языка. Его использованию, согласно нашему законодательству, препятствовать нельзя.
Каждый гражданин, связывающий свое будущее с нашей страной, должен приложить все усилия к изучению государственного языка. Это и есть одно из проявлений настоящего патриотизма.
От того, что наша молодежь владеет разными языками, в том числе и русским, мы только выигрываем.
Граница между Казахстаном и Россией – самая длинная в мире, а русский язык – один из шести официальных языков Организации Объединенных Наций. Поэтому к этому вопросу нужно подходить с точки зрения здравого смысла.
Нам нужно развивать культуру цивилизованного диалога и взаимоуважения. Большая роль в этом отводится Ассамблее народа Казахстана. Каждый из нас должен чувствовать ответственность за Родину, за всех наших граждан.
В вопросах консолидации общества, укрепления национальной идентичности большая роль отводится эффективному использованию исторического наследия и культурного потенциала страны. В этом плане Казахстан имеет широкие возможности, в том числе для выгодного позиционирования на международной арене.
Вместе с тем наша политика по этому вопросу требует пересмотра. Сейчас государство почему-то чаще всего финансирует проекты только определенных деятелей, которые с удовольствием поглощают бюджеты.
Молодые и талантливые скульпторы, художники, театралы, музыканты, литераторы, которые осваивают новые жанровые форматы и постоянно экспериментируют, но при этом выживают за счет меценатов, остаются в андерграунде. А ведь благодаря им казахстанская культура приобретает глобальное звучание.
Поэтому Правительству совместно с экспертами нужно до конца года представить план практических мер, направленных на продвижение новой культуры и ее талантливых представителей.
Следует рассмотреть возможность создания Фонда поддержки креативной индустрии.
Интеллигенция во все времена играла особую роль в нашем обществе. Она всегда вела наш народ вперед, наставляла молодежь, боролась с невежеством, занималась просвещением. Эти качества лежат в основе нашего национального кода, и мы не должны его потерять.
Сейчас век интернета. Огромный поток негативной информации отравляет сознание современного поколения. Массовое распространение получают ложные смыслы и недолговечные ценности. Это очень опасная тенденция.
В такие моменты особенно важна активная позиция интеллигенции. Ее авторитет определяется не наградами, а реальными делами.
Главная задача – привить молодежи общечеловеческие ценности. В нашем обществе необходимо пропагандировать такие качества, как патриотизм, стремление к знаниям, трудолюбие, сплоченность и ответственность.
Поэтому призываю интеллигенцию не оставаться в стороне от решения проблем, которые влияют на будущее страны.
Нам важно развивать традиции диалога и гражданского участия, культивировать прогрессивные ценности, лежащие в основе нашей внутренней солидарности и единства.
Только вместе мы сможем укрепить нашу уникальную страновую идентичность. Как неоднократно подчеркивал Первый Президент Казахстана Нурсултан Абишевич Назарбаев, межэтническое и межконфессиональное согласие – это наше бесценное достояние.
Во имя будущего государства мы обязаны сохранить и укрепить внутреннюю стабильность и общенациональное единство.
Уважаемые соотечественники!
Таковы ключевые приоритеты нашей ближайшей повестки.
Главное богатство Казахстана – наши граждане.
Обеспечение благополучия народа – ключевая цель моей работы в качестве Президента. Поэтому сегодня я хотел бы озвучить ряд дополнительных инициатив, направленных прежде всего на повышение благосостояния казахстанцев.
ПЕРВАЯ ИНИЦИАТИВА
Считаю, что назрела необходимость пересмотра уровня минимальной заработной платы. Это, с одной стороны, важнейший макроиндикатор, с другой стороны – показатель, понятный каждому.
Размер минимальной заработной платы не повышался с 2018 года. Мировой коронакризис усилил давление на доходы населения. Кроме того, по уровню минимальной заработной платы Казахстан уступает целому ряду стран СНГ. Поэтому принимаю решение – с 1 января 2022 года увеличить минимальную заработную плату с текущих сорока двух с половиной до 60 тысяч тенге.
Данная мера напрямую коснется более одного миллиона человек, а косвенно – всех трудящихся. Она уменьшит «теневой» зарплатный фонд, размер которого сегодня достигает 30, а может быть и 40% от декларируемого.
Повышение минимальной заработной платы окажет положительный экономический эффект в виде роста внутреннего потребления. Это, по оценкам экспертов, приведет к увеличению ВВП на 1,5%.
Одновременно следует отойти от неуместного использования минимальной заработной платы в качестве расчетного показателя в налоговой, социальной и других сферах.
Прошу Правительство и Парламент обеспечить внесение необходимых изменений в законодательство до конца текущего года с вступлением в силу в январе следующего.
ВТОРАЯ ИНИЦИАТИВА
Более 6,5 млн человек в Казахстане являются наемными работниками. Вы это хорошо знаете. Основной источник доходов для них – заработные платы.
При этом за последние десять лет рост фонда оплаты труда отстал от роста прибыли владельцев предприятий почти на 60%. В этой связи Правительство разработает «мягкие» меры стимулирования бизнеса к увеличению заработных плат своих работников.
Для работодателей, повышающих заработные платы сотрудников, будут предусмотрены льготы в рамках регулируемых закупок, а также преимущественный доступ к государственной поддержке.
ТРЕТЬЯ ИНИЦИАТИВА
Нагрузку на фонд оплаты труда необходимо сделать более понятной и простой. Это особенно ощутимо для микро- и малого предпринимательства.
Предлагаю внедрить для такого бизнеса единый платеж с фонда оплаты труда со снижением суммарной нагрузки с 34% до 25%. Это простимулирует бизнес «вывести из тени» тысячи сотрудников, которые смогут стать полноценными участниками пенсионной системы, систем социального и медицинского страхования.
В этом вопросе нельзя допустить кампанейщины. Необходимо подготовить соответствующие платежные системы, чтобы избежать сбоев и издержек для бизнеса. Система должна заработать с 1 января 2023 года.
ЧЕТВЕРТАЯ ИНИЦИАТИВА
С 2020 года повышена заработная плата более чем 600 тысяч гражданских служащих из числа педагогов, врачей и работников социальной сферы.
Однако данная мера не коснулась других гражданских служащих. Это сотрудники сферы культуры, архивисты, библиотекари, технические работники, егеря, водители и другие.
Поэтому с 2022 по 2025 годы государство будет ежегодно на 20% в среднем повышать заработные платы этих категорий гражданских служащих. В целом данная инициатива напрямую затронет 600 тысяч казахстанцев.
ПЯТАЯ ИНИЦИАТИВА
Жилищный вопрос всегда будет одним из главных для наших граждан.
Действие таких программ, как «Баспана хит» и «7-20-25», скоро завершится. Вместе с тем ставки по рыночной ипотеке все еще высоки и доступны далеко не всем казахстанцам. В этой связи будет разработана целостная жилищная программа. Ее администратором станет «Отбасы банк», который трансформируется в национальный институт развития. Перед банком стоит задача обеспечить по принципу «одного окна» учет и распределение жилья среди граждан.
Я уже отметил положительный эффект инициативы по досрочному использованию пенсионных накоплений. Она также подтолкнула людей требовать у работодателей оплаты, что называется «вбелую». Для поддержания данной тенденции считаю необходимым разрешить перечисление части пенсионных накоплений выше порога достаточности на счет в «Отбасы банк» для последующей покупки жилья. Это также позволит стимулировать привычку накапливать средства, грамотно ими распоряжаться.
Послание Главы государства Касым-Жомарта Токаева народу Казахстана
1 сентября 2020 г.
КАЗАХСТАН В НОВОЙ РЕАЛЬНОСТИ: ВРЕМЯ ДЕЙСТВИЙ
Құрметті отандастар!
Құрметті Парламент палаталарының төрағалары, депутаттар, Үкімет мүшелері!
Парламенттің кезекті сессиясының жұмысы күрделі кезеңде басталып отыр.
Елімізде жер-жаһанға зор қауіп төндірген пандемияға қарсы күрес әлі де жалғасуда.
Біз азаматтардың өмірін және денсаулығын қорғау үшін бар күш-жігерімізді біріктірдік.
Дәрігерлерге, құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне, әскери қызметшілерге, еріктілерге, кәсіпкерлерге және осындай шақта бей-жай қалмаған барша азаматтарға шын жүректен алғыс айтамын. Сіздер айрықша табандылықтың және зор жауапкершіліктің жарқын үлгісін көрсеттіңіздер.
Бұл Отанға деген шынайы сүйіспеншіліктің көрінісі деп санаймын.
Қазіргі күрделі жағдайда алдымызда тұрған басты міндет – әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты, жұмыс орындарын және халықтың табысын сақтап қалу.
Дағдарысқа қарсы жедел шаралардың екі топтамасы қабылданды.
Уақытша табыссыз қалған 4,5 миллионнан астам азаматымыз 42 мың 500 теңге мөлшерінде көмек алды. Бұған 450 миллиард теңгеден астам қаражат жұмсалды. Осындай жәрдем көршілес елдерде, тіпті, басқа ірі мемлекеттерде берілген жоқ.
Миллионнан астам адамға азық-түлік және тұрмыстық заттар қоржыны берілді.
Елбасы – «Nur Otan» партиясы төрағасының бастамасымен 550 мыңнан аса отбасы «Біргеміз» қорының қолдауымен бір жолғы қаржылай көмекке ие болды.
Пандемия барлық мемлекеттер үшін сынақ кезеңіне айналды. Олар індетпен күрес жолында көп қиындықты бастан өткеруде. Бір жерде ахуал тұрақтанса, екіншісінде вирустың жаңа ошақтары пайда болуда.
Үкімет жіберілген қателіктерден сабақ алып, жұмысты жедел жолға қоя білді.
Алайда, ахуалдың жақсаруы босаңсуға себеп болмауға тиіс. Күрес әлі жалғасуда. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының болжамы бойынша пандемияны жеңу үшін кем дегенде 2 жыл қажет.
Алдағы айларда күш-жігерімізді барынша жұмылдыра жұмыс істейтін боламыз. Осыған дайын болуымыз керек.
Мәселе туындаған кезде ғана шұғыл қимылдамай, алдын ала шаралар қабылдап, барлығын жан-жақты ойластырып жұмыс істеуіміз керек.
Барлық шешімдер мұқият тексерілген болжамдарға негізделуге тиіс.
Үкімет нақты шектеулер мен бейімді карантин әдісін енгізуде.
Пандемиямен күрес жөнінде кешенді бағдарлама әзірленеді.
Мемлекет тарапынан әлеуметтік саладағы және экономиканы қолдауға бағытталған барлық міндеттемелер орындалатын болады. Бұл мақсатқа Ұлттық қордан 1 триллион теңге бөлінуде.
Әлеуметтік төлемдерді индексациялау жұмысы жалғасын табады. Осы бағытта 2023 жылға дейін шамамен 1 триллион теңгеден астам қаржы бөлу жоспарланып отыр.
Біз қазіргі қиындықты міндетті түрде еңсереміз. Дегенмен, еліміздің жаңа геосаяси ахуалдағы ұзақ мерзімді дамуын естен шығармауымыз керек.
Қазір әлем соңғы 100 жыл ішінде болмаған аса күрделі дағдарысты бастан өткеруде. Сарапшылардың айтуынша, жаһандық экономиканы қайта қалпына келтіру үшін кемінде
5 жылға дейін уақыт қажет.
Дей тұрғанмен, болашақта көш бастайтын мемлекеттердің бәсекеге түсу қабілеті дәл осындай дағдарыстар мен іргелі өзгерістер кезінде шыңдалады.
Қазақстан жаңа әлемде өзінің лайықты орнын алуға тиіс.
Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың көреген саясатының арқасында экономиканың дамуы үшін берік негіз қаланды, әлемдік аренада абырой-беделге ие болдық.
Сондықтан, әлемнің жаңа болмыс-бітімі қалыптасып жатқан шақта біз реформаларға тың серпін беруіміз керек. Бұл бағытта Ұлт жоспарын және Бес институционалдық реформаны негізгі бағдар етіп ұстануымыз қажет.
Біз азаматтарымыздың лайықты өмір сүруіне жағдай жасауға, олардың құқықтарын қорғауға, заң үстемдігін қамтамасыз етуге, жемқорлыққа қарсы күресті күшейтуге міндеттіміз.
Ендеше, іс-қимыл жоспары қандай болмақ?
.png)
.png)
